Het celgetal is een maat voor het totaal aantal cellen per milliliter melk. In melk uit een gezonde uier zitten circa 50.000 cellen per milliliter. Deze cellen bestaan voor het merendeel uit afweercellen (witte bloedcellen/leukocyten) en een gering percentage (minder dan 2 procent) afgestorven oppervlaktecellen van het uierweefsel. Wanneer bacteriën de uier binnendringen, zetten eerst de leukocyten in de uier de aanval in. Meteen daarna komen grote aantallen leukocyten vanuit het bloed naar het bewuste kwartier. Het celgetal in dat kwartier schiet dan omhoog.
Een verhoogd celgetal in een kwartier is één van de meest betrouwbare aanwijzingen voor een ontsteking. Als het celgetal van het kwartier toeneemt stijgt ook het koecelgetal, al is die stijging minder door de verdunning met de melk van andere kwartieren.
Koeien met een verhoogd koecelgetal laten het celgetal van de tank ook stijgen, waarbij ook weer een verdunningseffect optreedt.
Beoordeling van koe-celgetallen
| Gezonde uier |
< 100.000 cellen/ml |
| Verdachte uier |
> 100.000 cellen/ml |
| Vrijwel zeker minimaal één ontstoken kwartier |
> 250.000 cellen/ml voor een koe
> 150.000 cellen/ml voor een vaars |
Celgetallen kunnen vrij nauwkeurig worden bepaald door de cellen te tellen met specifieke apparatuur (Fossomatic, onder andere in gebruik bij Qlip) of kleinere apparaten, die al of niet in automatische melksystemen zijn geïnstalleerd. Uit deze instrumenten komt een getal dat het aantal cellen per milliliter melk aangeeft.
Een minder nauwkeurige beoordelingsmethode is de CMT test (T-pol test). Met de CMT-test kan op een eenvoudige manier een grove inschatting worden gemaakt van het kwartiercelgetal. In het vierkwartierenschaaltje mengt men een kleine hoeveelheid melk uit elk kwartier met een gelijke hoeveelheid van het reagens (3% natriumlaurylsulfaat (T pol)), waaraan vaak een beetje kleurstof is toegevoegd. Na een minuut zwenken wordt gekeken of slijmvorming is opgetreden (treedt op bij meer dan 400.000 cellen per milliliter). Hoe hoger het celgetal, hoe meer slijmvorming.
Voor een juiste interpretatie is het goed om de kwartieren van een koe onderling met elkaar te vergelijken. De CMT-test is een handig, goedkoop en redelijk betrouwbaar hulpmiddel om bij een koe met een verhoogd koecelgetal het aangetaste kwartier (of kwartieren) vast te stellen. Bedenk wel dat dit een vrij grove methode van celgetal bepaling blijft, ook een kwartier met een celgetal tussen de 200.000 en 400.000 (die vaak door de CMT gemist wordt) kan ontstoken zijn.
Veelgemaakte fouten bij het gebruik van de CMT zijn: geen schoon vierkwartierenschaaltje, te veel melk of te veel vloeistof. De CMT kan ingezet worden vanaf drie tot vier dagen na het afkalven om te kijken of een koe goed uit de droogstand komt. Klik hier door naar de CMT kaart
Terug naar diagnostiek
Terug naar infectiedruk