Christiaan ter Veen is pluimveedierenarts en deskundige op het gebied van reovirus. Hij houdt u op de hoogte van de meest recente ontwikkelingen. Heeft u vragen? Neem contact op

Inleiding

Reovirus kan bij pluimvee verschillende ziektebeelden veroorzaken. Naast ziekmakende reovirussen zijn er ook reovirussen die geen problemen geven. Ziekteproblemen worden met name gezien bij vleeskuikens of opfokdieren. De meest bekende aandoening veroorzaakt door ziekmakende reovirussen is peesschedeontsteking. De gevolgen van een dergelijke infectie kunnen groot zijn. Tevens kunnen bepaalde reovirussen darmstoornissen of hartspierontsteking veroorzaken.

Deze pagina beperkt zich tot peesschedeontsteking door reovirus.

Peesschedeontsteking door reovirus

Gevoelige kippen (en ook kalkoenen) die op jonge leeftijd met een ziekteverwekkend reovirus in aanraking komen, kunnen peesschedeontsteking (tenosynovitis) krijgen. De peesschedeontsteking wordt ondanks de vroege infectie vaak pas vanaf 4 weken leeftijd zichtbaar. De kuikens worden kreupel, gaan minder eten, de groei blijft achter en de uitval kan verhoogd zijn door sterfte of selectie. Bovendien leidt peesschedeontsteking bij het slachten tot een verhoogde afkeur van delen van de kip.

De ernst van de aandoening varieert van enkele aangetaste dieren tot een sterk verminderde uniformiteit, 100 tot 200 gram groeiachterstand op slachtleeftijd en een sterk verhoogde afkeur. De schade is afhankelijk van:

• het ziekmakend vermogen van de betreffende reovirusstam;
• de leeftijd van de dieren bij infectie;
• de bescherming door de aanwezigheid van antistoffen meegekregen vanuit de moederdieren.

Peesschedeontsteking door reovirusinfecties werd in de jaren 70 van de vorige eeuw veel gezien. Met de ontwikkeling van een commercieel vaccin voor de moederdieren werd het aantal gevallen sterk teruggedrongen. De incidentie van reovirus wisselt van jaar op jaar, maar het is in ieder geval bij vleeskuikens altijd een belangrijke ziekte gebleven. Voor de actuele situatie kunt u steeds kijken in de meest recente monitoringsrapportage.

Diagnose

Een verdenking van peesschedeontsteking door reovirus wordt vaak gesteld op basis van het ziektebeeld. De peesschedeontsteking wordt over het algemeen pas zichtbaar vanaf 4 weken leeftijd, maar kan vanaf een leeftijd van 2 weken worden gevonden. De kuikens lopen kreupel en de hakpees is verdikt, in ernstige gevallen is de hakpees dikker dan het onderliggende bot. Dit heeft uiteindelijk effect op de uniformiteit van het koppel.


Foto. Poot van een vleeskuiken met tenosynovitis door reovirus Op de doorsnede is zichtbaar dat er oedeem is van de peesschede en het omringende weefsel.

Reovirussen komen zeer veel voor bij vleeskuikens, waarbij tot wel 100 procent van de koppels in de loop van de productieronde positief wordt. Het overgrote deel van deze reovirussen is echter niet in staat om peesschede-ontstekingen te veroorzaken. Om tot een diagnose van peesschedeontsteking ten gevolge van reovirus te komen, is enkel het aantonen van een reovirus niet voldoende. Ook sommige van de niet-ziekteverwekkende reovirussen kunnen namelijk in de peesschede worden aangetoond. Aanwezigheid van reovirus wil dus niet zeggen dat de problemen ook door reovirus worden veroorzaakt. Hetzelfde geldt voor de aanwezigheid van antilichamen tegen reovirus.

De diagnose van een ziekmakend reovirus als oorzaak van de peesschedeontsteking wordt gesteld op basis van de combinatie van twee testen:

1. aantonen van reovirus in de peesschede, bijvoorbeeld met een PCR-test;
2. aantonen van een beeld van virale ontsteking in de pees(schede) met histologisch onderzoek.

Peesschedeontsteking door reovirus moet worden onderscheiden van peesschedeontsteking door andere virussen zoals ANV3, of door bacteriën zoals Mycoplasma synoviae, E. coli of stafylokokken Ook door trauma kunnen de hakpezen verdikt zijn.

Genotypering

Als een reovirus in de peesschede is aangetoond, dan kan er een genotypering van het virus worden uitgevoerd. GD houdt het voorkomen van de verschillende genotypes in beeld voor de dierziektemonitoring. Bij bijzondere ontwikkelingen, zoals een stijging in het aantal reovirusgevallen, vermelden we de resultaten van de genotyperingen in de monitoringsrapportage, inclusief onze conclusie.

Besmettingsroute

Overdracht van moederdier op nakomeling (verticale besmetting)

Reovirus kan worden overgedragen van de moederdieren op de nakomelingen. Deze besmettingsroute is voor Nederland van beperkt belang. Tijdens de productieperiode worden reovirusinfecties (ziekmakend en niet-ziekmakend) slechts incidenteel gezien bij moederdieren. Onder experimentele omstandigheden wordt het virus slechts korte tijd (enkele weken) overgedragen naar de nakomelingen. In de praktijk kan dit wat langer zijn. Of een ziekmakend reovirus afkomstig is vanuit de moederdieren is vaak moeilijk aan te tonen. Op het moment dat de peesschedeontsteking wordt gezien bij de nakomelingen is het virus in de moederdieren niet meer aan te tonen.

Overdracht door insleep (horizontale besmetting)

Overdracht van koppel op koppel, tussen of binnen bedrijven, komt waarschijnlijk vaker voor. Reovirus kan minimaal één dag overleven op katoen, (gegalvaniseerd of geëmailleerd) metaal, plastic, glas en rubber (laarzen) en meerdere weken in mest of water. Hoe lang een stalomgeving besmettelijk kan blijven is niet onderzocht. Gezien de hoge mate van voorkomen van reovirus bij vleeskuikens lijkt het echter waarschijnlijk dat reovirus ronde op ronde aanwezig blijft.

Reovirus is een virus zonder envelop, dat wil zeggen: zonder een buitenste omhulsel van voornamelijk vetten. Dit worden ook wel naakte virussen genoemd. Naakte virussen worden niet afgedood door zeep en zijn beperkt gevoelig voor desinfectiemiddelen, waardoor ze makkelijker de reiniging en desinfectie, en leegstand overleven (zie aanpak). Ook overleven de virussen makkelijker in de omgeving en kunnen ze dus via allerlei voorwerpen (kleding, gereedschap, etc.) makkelijker meegedragen worden. Bij contacten tussen bedrijven kan overdracht dus relatief eenvoudig plaatsvinden. Goede bedrijfshygiëne kan insleep van reovirus beperken. Door goede reiniging en desinfectie tijdens de leegstand, in samenhang met goede hygiëne, kan de infectiedruk voor het nieuwe koppel sterk worden verminderd en komen dieren gemiddeld pas op latere leeftijd met het virus in contact. Dit is belangrijk om klinische problemen te beperken. 

Aanpak

De mogelijkheden voor behandeling van reovirusinfecties zijn beperkt, de nadruk ligt op het voorkomen van verticale en horizontale besmetting bij het volgende koppel. Een goede reiniging en desinfectie tijdens de leegstand, in combinatie met een strikte hygiëne tijdens de ronde, speelt een belangrijke rol in de aanpak van reovirus. Door de moederdieren te vaccineren kunnen de kuikens bovendien een goede ‘maternale immuniteit’ meekrijgen. Dat zijn antistoffen die ze via het ei van hun moeder ontvangen. Deze maternale antistoffen kunnen de kuikens in de eerste periode beschermen.

Behandeling

Er zijn voor commercieel pluimvee geen medicijnen beschikbaar waarmee een kuiken met peesschedeontsteking ten gevolge van reovirus genezen kan worden. In ernstige gevallen kunnen pijnstillers worden ingezet om de verschijnselen te verminderen. Natuurlijke middelen, zoals wilgentenen, worden soms als alternatief ingezet, maar wetenschappelijke onderbouwing van hun werkzaamheid ontbreekt vaak.

Preventie

Na een uitbraak van reovirus peesschedeontsteking is het belangrijk om maatregelen te nemen voor het volgende koppel. Het is lastig om reovirus uit de stal te krijgen maar door goede reiniging en desinfectie kunnen vroege infecties worden voorkomen.

De keuze van het ontsmettingsmiddel en de concentratie van het middel zijn aandachtspunten voor wat betreft de desinfectie na een reovirusinfectie. Ook dient aandacht te worden besteed aan het reinigingsprotocol. Om ontsmettingsmiddelen de kans te geven goed in te werken op het virus, dient allereerst al het organisch materiaal grondig verwijderd te worden.

Gevoeligheid van reovirus voor desinfectiemiddelen is alleen onderzocht onder laboratoriumomstandigheden. Reovirussen zijn gevoelig voor:

• glutaaraldehyde, al dan niet gecombineerd met quaternaire ammoniumverbindingen of chloriden;
• waterstofperoxide, al dan niet gecombineerd met azijnzuur;
• formaldehyde (vloeistof en gas), al dan niet gecombineerd met glutaaraldehyde en chloriden;
• ook alcohol en jodium zijn effectief.

In de praktijk moet er rekening mee worden gehouden dat ontsmettingsmiddelen minder actief kunnen zijn bij lagere concentraties, kortere contacttijd, lagere temperaturen en in aanwezigheid van organisch materiaal, zoals mest. Het is daarom verstandig om de effectiviteit van reiniging en desinfectie te controleren. Dit kan met de VIR-check, speciaal ontwikkeld om het effect van reiniging en desinfectie op naakte virussen te beoordelen.

Naast het voorkomen van vroege infecties is het belangrijk dat de nieuw aangevoerde kuikens voldoende bescherming hebben door maternale antilichamen. Vaccinatie van moederdieren kan tot hoge titers leiden. Met serologisch onderzoek kan bij GD bepaald worden hoe hoog de opgewekte titers zijn. Uit onderzoek naar antilichamen bij de moederdieren blijkt dat de concentratie antilichamen in het bloed, en dus in de eieren, sterk kan verschillen. Vaccinatie van eendagskuikens tegen reovirus is overigens ook mogelijk. Het vaccin moet echter via injectie worden toegediend. Inzetten van dergelijke vaccins bij vleeskuikens is kostbaar en in Nederland niet gebruikelijk.

Figuur. Serologische reacties vier weken na vaccinatie van SPF-leghennen met een levend (priming) en een geïnactiveerd (boost) reovirusvaccin op respectievelijk 9 en 13 weken leeftijd