• ontsmetten
• ongedierte weren
• beleid omtrent bezoekers
• verversen van de ontsmettingsbak
• zuren van de waterleiding
• bloedluis
• formaline

---

Ontsmetten

Voor de pluimveesector is een goede hygiëne enorm belangrijk. Een belangrijk aspect hierbij is het ontsmetten van stal en inventaris na iedere ronde. Het belang van een goede ontsmetting is met de invoering van het Plan van aanpak Salmonella en Campylobacter alleen maar toegenomen.

Werkwijze bij het ontsmetten van stallen en inventaris

Het ontsmetten van een stal is ruwweg in te delen in drie fasen: de voorbereiding, de ontsmetting zelf en de nazorg. Voordat je met ontsmetten begint, is het belangrijk dat de stal goed is gereinigd. Vet- en eiwitresten kunnen een negatieve invloed hebben op de werking van desinfectantia. Houd er bij de keuze van het ontsmettingsmiddel rekening mee of je de gewenste staltemperatuur kunt bereiken. In verband met de temperatuur kun je in de winter het beste de inlaatopeningen ontsmetten voordat de stal wordt opgewarmd. Voor de desinfectie ook de afvoerputjes afsluiten. Bij het uitventileren van de restdampen trek je anders lucht via de (besmette) afvoerputjes in de stal. Let bij het ontsmetten op je veiligheid. Werk altijd met twee personen en zorg voor een gasmasker met juiste filterbus, handschoenen en een goed sluitend regenpak. Doe in verband met je eigen veiligheid tijdens de werkzaamheden geen deuren op slot.
In het geval van een Mg-besmetting is het van belang aandacht te besteden aan het verwijderen van eierresten (in de stal, stalmateriaal en eierbewaarlokaal) voor aanvang van ontsmetten. In eimateriaal kan Mg namelijk lang overleven (6-18 weken).

Download het protocol voor reiniging en ontsmetting na een Mg-besmetting

---

Ongedierte weren

Het is praktisch niet mogelijk een bedrijf helemaal vrij te houden van ratten en muizen. Door de juiste voorzorgsmaatregelen te treffen, is een plaag echter te voorkomen. Te denken valt aan het consequent verwijderen van voer- en mestresten en het tijdig opruimen van rommel. Wanneer ook de riolering in goede staat is en tijdig gebruik gemaakt wordt van muizen- en rattenvallen, is veel schade te voorkomen.

---

Beleid omtrent bezoekers

Bij de ingang van de stal kun je een bord aanbrengen waarop je aangeeft dat bezoekers zonder je toestemming de stal niet mogen betreden. Hiermee voorkom je insleep van ziekten. Ook kun je bezoekers er met een bord op attenderen dat ze de stal alleen mogen betreden na het nemen van hygiënemaatregelen. Dergelijke borden zijn standaard te koop.

---

Verversen van de ontsmettingsbak

Zodra er vuil in de ontsmettingsbak komt, neemt de werkzaamheid van het ontsmettingsmiddel af. Hierdoor neemt de kans op insleep van ziekteverwekkers toe. Regelmatig verversen van het middel in de ontsmettingsbak is daarom van groot belang. We adviseren om het middel direct te vervangen als er vuil in de bak zit. Het ontsmettingsmiddel dient minimaal twee keer per week te worden ververst, ook al lijkt de bak nog schoon.

---

Zuren van de waterleiding

Zuur wordt in de pluimveehouderij veel gebruikt om de bacteriële besmetting van de waterleiding zo laag mogelijk te houden. Langdurig gebruik kan echter de effectiviteit verminderen.

Langdurig gebruik zuren vermindert effect

In een proef van Lohmann animal Health is het continue gebruik van het organische zuren vergeleken met een waterleiding waar geen zuur opgezet is. Bij langdurig gebruik blijkt na een initiële daling van het aantal bacteriën de hoeveelheid op hetzelfde niveau uit te komen als de waterleiding waar geen toevoeging is gebruikt. Dit komt waarschijnlijk doordat er geselecteerd wordt op zuur resistente bacteriën.

Het gebruik van zuren kan zeker een positief effect hebben op de resultaten maar bij langdurig gebruik moeten kanttekeningen geplaatst worden over het effect.

---

Bloedluis

Dat de bloedmijt (Dermanyssus gallinae, ook wel 'bloedluis' genoemd) veel voorkomt en op zichzelf veel directe schade kan veroorzaken, is een bekend gegeven. Minder bekend is dat de bloedmijt andere ziektekiemen kan herbergen en kan overdragen van de ene kip naar de andere. Bekende ziektekiemen die geïsoleerd zijn uit de bloedmijt, zijn bijvoorbeeld het NCD-virus, de vlekziektebacterie en Salmonella Gallinarum. Praktisch gezien betekent dit dat op een bedrijf met een Salmonella Gallinarum-besmet koppel, de eventueel ook aanwezige bloedmijten ervoor kunnen zorgen dat de besmetting de leegstandsperiode overleeft en overgebracht wordt op het nieuwe koppel hennen. Reden te meer om te blijven zoeken naar een efficiënte aanpak van de bloedmijt.

---

Formaline

Formaline is populair voor het desinfecteren van pluimveestallen. Stalbemonsteringsonderzoeken wijzen uit dat er goede tot zeer goede resultaten mee te behalen zijn en het is een relatief goedkoop product. Toch kleven er ook nadelen aan: bij onzorgvuldig gebruik is formaline gevaarlijk.

Eigenschappen

Formaline is een 37% oplossing van formaldehyde in water, met daaraan toegevoegd een hoeveelheid methanol. Het is een kleurloze oplossing met sterk stekende geur. Het werkzame bestanddeel van formaline is formaldehyde, dat vrijkomt door verdamping. Bij een formaline-desinfectie dient de ruimte-temperatuur tussen de 20 en de 25 °C te zijn. Vanwege de toevoeging van methanol kan formaline, wanneer het in contact komt met vuur, explosies veroorzaken. Dus tijdens de ontsmetting geen open vuur gebruiken, zoals werkende warmtekanonnen of pancakes. Voor de omzetting van formaline naar formaldehyde moet de relatieve luchtvochtigheid tijdens de ontsmetting minimaal 70% zijn.

Formaldehyde valt onder de biocidenverordening en is toegelaten door het College Toelating Gewas en Bestrijdingsmiddelen (CTGB) in Wageningen. Volg altijd de voorschriften voor het betreffende middel.

Werking

Formaldehyde is werkzaam tegen bijna alle virussen, schimmels, gisten en bacteriën. Bij langere contacttijd zelfs tegen sporenvormers. Formaldehyde gaat verbindingen aan met eiwitten op het oppervlak van het micro-organisme en met de genetische informatie die zich in de cel bevindt. Het product is niet selectief, dat wil zeggen dat het niet alleen de cellen van micro-organismen kapot maakt, maar ook menselijke en dierlijke cellen. Vanwege de verbindingen tussen formaldehyde en de genetische informatie in de cel, heeft formaline de naam kankerverwekkend te zijn.

Mogelijk kankerverwekkend

Bij ratten en muizen zijn de gevolgen van blootstelling aan formalinedamp onderzocht. Het bewijs van het kankerverwekkend vermogen van formaline is bij deze dieren geleverd. Wanneer ze langere tijd werden blootgesteld aan formaldehyde, zijn sterfte en met name celwoekeringen van het slijmvlies geconstateerd. Ook zijn er mensen onderzocht die tijdens hun werkzaamheden veel in aanraking kwamen met formaldehyde. Bij deze groep mensen kwam vaker kanker voor, met name keel- en longkanker. Een wetenschappelijk bewijs leverde het niet op. De International Agency for Research on Cancer (een instituut dat onderzoek doet naar kanker) heeft formaldehyde ingedeeld in de categorie ‘mogelijk kankerverwekkend bij mensen’.

De reactie op formaline

Bij een zeer lage concentratie formaline (tot 1.6 ppm) kan men de formaldehyde ruiken en ontstaat irritatie van het slijmvlies in de ogen, neus en keel. Bij concentraties tot 3 ppm ontstaat stekende pijn in de ogen. Een concentratie van 5 ppm is slechts gedurende 30 minuten te verdragen in verband met het ontstaan van tranende ogen. Bij een concentratie boven de 10 ppm ontstaat een branderig gevoel in de keel, aanhoudend hoesten en benauwdheid. Boven de 30 ppm bestaat het risico op blijvende schade door longontsteking en longoedeem. Mensen die overgevoelig zijn voor formaldehyde lopen een verhoogd risico op aandoeningen van de luchtwegen en de huid. Na een behandeling met formaline moet de stal voldoende zijn gelucht, voordat je of iemand anders de stal betreedt. Dit geldt dus ook voor het nemen van hygiënemonsters. Breng je gezondheid en die van de monsternemer niet onnodig in gevaar.

Zorg voor bescherming

In 1960 gaf de Amerikaanse vereniging voor de Chemische Industrie voorschriften uit voor gebruikers van formaline. Naast een volledig gasmasker dient de volledige huid beschermd te worden met een hoed, een rubberen overall en rubber laarzen. Het gebruik van gasmaskers met een filterbus zonder perslucht-toevoer uit zuurstofflessen is overeenkomstig dit voorschrift alleen toegestaan bij lage concentraties formaldehyde (lager dan 5 ppm). Sinds 1960 zijn de veiligheidsvoorschriften alleen maar strenger geworden.

Wees voorzichtig

Voor formaldehyde geldt nu een maximaal aanvaardbare concentratie (MAC-TGG) van 0.12 ppm, waarin gedurende maximaal 8 uur gewerkt mag worden. Bij een verblijf van 15 minuten mag de concentratie (MAC-TGG-15) niet hoger zijn dan 0.41 ppm. De maximaal toelaatbare concentratie van formaldehyde in de lucht binnen gebouwen en woonhuizen (MIC-waarde) bedraagt slechts 0.1 ppm. Door de hoge verdampingssnelheid van formaline bij kamertemperatuur, worden deze grenswaarden al snel overschreden. Reuk is een slechte indicator. Wanneer je formaline ruikt, is de grenswaarde al overschreden. Er zijn voldoende redenen om zeer voorzichtig te zijn met het gebruik en de verwerking van formaline en altijd beschermende maatregelen te nemen.