Bluetongue of blauwtong is een virusziekte van herkauwers veroorzaakt door een orbivirus uit de familie Reoviridae. Van dit virus zijn 29 serotypen beschreven. De ziekte komt voor in grote delen van de wereld en wordt overgebracht door verschillende Culicoides soorten. In augustus 2006 kreeg Nederland voor het eerst te maken met een uitbraak van bluetongue en die werd veroorzaakt door het bluetongue virus serotype 8 (BTV-8), een serotype dat daarvoor niet eerder in Europa was voorgekomen. In 2007 kwam bluetongue terug, niet alleen eerder in het jaar, maar ook veel uitgebreider en veel heftiger: meer besmette bedrijven, een groter deel van Nederland besmet, meer zieke dieren per bedrijf en meer sterfte. De problemen waren het heftigst in september en oktober. Aan het eind van 2007 hadden in Europa meer dan 50.000 bedrijven een BTV-8 besmetting gemeld en in Nederland waren 6.469 bedrijven besmet verklaard. Op basis van GD onderzoek bleek dat alleen al in de tweede helft van 2007 ruim 27.000 schapen stierven aan bluetongue. Op 7 mei 2008 startte een vrijwillige vaccinatiecampagne tegen bluetongue en de vaccinaties en doorgemaakte infecties samen hebben er voor gezorgd dat BTV-8 uit Nederland verdween en vanaf eind 2008 zijn geen nieuwe besmettingen van bluetongue vastgesteld. Nederland heeft per 15 februari 2012 officieel de bluetongue-vrije status gekregen.
In Europa komen meerdere haarden voor van bluetongue. Van de 29 serotypen komen in Europa de volgende acht voor: BTV-1, -2, -3, -4, -6, -8, -9 en -16.
Sinds augustus 2015 komt BTV-8 opnieuw voor in Frankrijk maar veroorzaakt bijna geen klinische verschijnselen. In 2017 vond in Frankrijk introductie plaats van BTV-4 en sindsdien is heel Frankrijk toezichtsgebied is voor BTV-4 en BTV-8. Ook Zwitserland is sinds 2018 toezichtsgebied voor BTV-8. Sinds november 2017 komt BTV-3 voor in Italië, een serotype dat daarvoor niet in Europa voorkwam. In de loop van 2018 heeft verspreiding van BTV-3 plaatsgevonden naar Sardinië. In december 2018 werd in Zuidwest-Duitsland een infectie met BTV-8 vastgesteld. De Duitse deelstaten Noordrijn-Westfalen, Hessen, Rijnland-Palts, Saarland, Baden-Württemberg en Beieren zijn sindsdien toezichtsgebied. Nadat in Zuidoost-België een BTV-8 besmetting werd aangetoond heeft België in maart 2019 haar hele grondgebied tot toezichtsgebied verklaard. In september 2020 heeft Luxemburg voor het eerst sinds 2008 melding gemaakt van een uitbraak van BTV-8.
Direct naar:
Verschijnselen
Het bluetongue virus vermeerdert zich in bloedvormende organen en in de cellen die de binnenbekleding vormen van bloedvaten. Beschadiging van de bloedvaten leidt tot bloedstolling of het uittreden van bloedvloeistof en zwelling. Als de zwelling ernstig is en de bloedtoevoer wordt belemmerd, ontstaat zuurstoftekort en als gevold daarvan soms een blauwe tong. Rundvee vormt het natuurlijke reservoir van het virus. Hoewel alle herkauwers gevoelig zijn, komen ernstige klinische verschijnselen vooral voor bij het schaap. Schapen krijgen na infectie vaak hoge koorts die dagen kan aanhouden. Ze kunnen een zwelling en ontsteking hebben van het mond- en neusslijmvlies. De tong kan gezwollen zijn. De dieren speekselen, hebben neusuitvloeiing, eten moeilijk en vermageren snel. Ook kunnen ze oedeem en verhoogde doorbloeding van de kroonranden en spierbeschadiging hebben. De dieren zijn suf en lopen stijf en kreupel, hebben vaak een gebogen rug, staan met de kop naar beneden en kunnen dikke oren hebben. Ernstig zieke dieren kunnen na weken tot maanden volledig herstellen. Gezond lijkende dieren kunnen plotseling doodgaan. Bij een mild verloop kunnen de verschijnselen in enkele dagen verdwijnen.
Oorzaak
Bluetongue wordt veroorzaakt door een orbivirus uit de familie Reoviridae. Van dit virus zijn 29 serotypen beschreven. De ziekte wordt overgebracht door verschillende Culicoides soorten en is niet een besmettelijke aandoening in die zin dat het virus door diercontact van het ene naar het andere dier overgaat.
Besmettingsroute
Het virus bevindt zich in het bloed van herkauwers en wordt overgebracht door verschillende Culicoides soorten. Na klinisch herstel is het virus nog tot twee maanden in besmette runderen aantoonbaar; bij schapen en geiten is dat korter.
Schade
Door de milde ziekteverschijnselen zorgt bluetongue bij runderen en geiten doorgaans voor weinig directe schade. Bij schapen kan de schade aanzienlijk zijn. De meeste financiële schade ontstaat door vervoers- en exportbeperkingen.
Terug naar het begin van dit artikel
Meldingsplichtig
Op basis van de Animal Health Regulation is bluetongue gecategoriseerd als een C-ziekte en bij een verdenking moeten houders en dierenartsen dit melden bij de NVWA.
De klinische diagnose bluetongue wordt gesteld op basis van de verschijnselen. Sectie kan de bevinding ondersteunen. Verschillende tests kunnen de diagnose bevestigen. Ook kan in het laboratorium worden aangetoond welk virustype er in het spel is.
Het risico op besmetting is afhankelijk van de aanwezigheid van Culicoides soorten die het virus over kunnen brengen en de aanwezigheid van besmette herkauwers.
Terug naar het begin van dit artikel
Bedrijf
Behandeling
Als een dier is besmet met het bluetongue virus bestaat een behandeling hooguit uit toediening van medicijnen die het lijden kunnen verlichten zoals pijnstillers en ontstekingsremmers en uit behandeling van secundaire bacteriële infecties. Verder is het aan te raden om stress te vermijden, smakelijk en makkelijk verteerbaar voedsel en schoon drinkwater te verstrekken en de dieren goed te verzorgen.
Preventie
Er zijn serotypespecifieke vaccins beschikbaar die alleen bescherming bieden tegen het in het vaccin aanwezige serotype van het bluetongue virus. Door de dieren aan de randen van de dag op te stallen kunnen veehouders de kans verkleinen dat hun dieren in aanraking komen met de Culicoides soorten die het virus over kunnen brengen.
Landelijke bestrijding
Na een uitbraak worden beschermings- en toezichtsgebieden ingesteld rondom een besmet bedrijf. Op de website van het ministerie van LNV staat de actuele regelgeving vermeld en op de website van de EU (Bluetongue (europa.eu)) de actuele dierziektesituatie in Europa.
Terug naar het begin van dit artikel