20-12-2023:
Dit is een artikel uit Het Schaap december 2023
Schapenhoudend Nederland wordt sinds begin september in de greep gehouden door blauwtong. Wekenlang is de spanning groot en voelbaar geweest onder schapenhouders, in afwachting van het onvermijdelijke. Analyses van sterftecijfers maken inmiddels duidelijk wat voor een ravage deze virusaandoening heeft aangericht in grote delen van het land. Maar niet ieder ziek dier heeft blauwtong.
Op schapenbedrijven waar het infectieverloop wordt gevolgd, zien we dat de overlevingskansen van schapen die ziek worden door blauwtong klein zijn. De zorg en aandacht die aan het herstel wordt besteed mag niet altijd baten. Van de dieren die overleven weet een enkeling te genezen; een groter deel blijft achter met blijvend letsel als kreupelheid of ernstige maagdarmklachten.
Pathologisch onderzoek op door blauwtong getroffen dieren heeft inzichtelijk gemaakt hoe heftig het ziekteverloop kan zijn. Het blauwtongvirus tast de wanden van bloedvaten aan, met als gevolg dat bloedvaten gaan lekken en weefsels niet meer worden voorzien van voedingsstoffen en zuurstof. Schade zien we vooral ter hoogte van de mondholte, voormagen, longen en nieren. De ernstige weefselschade die op pathologie duidelijk werd, heeft doen inzien dat een behandeling met medicatie lang niet altijd opgewassen is tegen de schade die het virus aanricht en dat euthanasie van het dier in veel gevallen heel gerechtvaardigd is.
Hoewel blauwtong de diergezondheid het afgelopen najaar heeft gedomineerd, blijven we bij GD alert op de ‘alledaagse’ aandoeningen die onder schapen spelen. De variatie aan verschijnselen van blauwtong kent enkele overlap met andere aandoeningen, maar niet ieder ziek dier is het gevolg van blauwtong. Zo zijn incidentele verdenkingen van blauwtong middels pathologie toegekend aan bekende aandoeningen als haemonchose of ecthyma.
Jeuk aan de kop
Zo kwam ook begin november bij de Veekijker het signaal binnen dat schapen in het midden van het land, ter hoogte van Gorinchem, te kampen hadden met het beeld van fotosensibiliteit. Opvallend was dat de schapen enorme jeuk hadden aan de kop, een dikke kop hadden en in een later stadium huidproblemen rondom de ogen en op de oren ontwikkelden. Een enkel dier vertoonde afwijkingen aan de huid ter hoogte van de rug, de vulva of aan de binnenzijde van de poten. Deze verschijnselen namen af nadat de schapen werden opgestald. Op het moment dat aangedane dieren naar buiten werden gelaten ontwikkelden zij opnieuw acuut problemen.
Nader bloedonderzoek van aangedane dieren en onderzoek naar schimmelsporen in het grasland wees uit dat een sporidesminintoxicatie zeer waarschijnlijk de oorzaak was. De levertoxische stof sporidesmin wordt gevormd door de schimmel Pithomyces chartarum die uitstekend groeit op dood plantaardig materiaal onder warme vochtige omstandigheden (>90% luchtvochtigheid) en wanneer de minimale dagtemperatuur boven de 12-15 graden Celsius blijft. Enkele warme en broeierige dagen zijn genoeg om het sporuleren van de schimmel op gang te helpen. De meeste gevallen van fotosensibiliteit door sporidesmin zien we vanaf eind augustus tot eind oktober. Het bleek dat sinds september fotosensibiliteit een belangrijke oorzaak was voor de afvoer van schapen in de betreffende regio. Fotosensibiliteit kent een klinische gelijkenis met blauwtong. Mogelijk dat dit tot verwarring heeft geleid in de herkenning van het ziektebeeld.
Verdenkingen melden
Sinds 2019 zijn in Nederland jaarlijks meerdere gevallen van fotosensibiliteit waargenomen bij schapen ten gevolge van sporidesminintoxicaties. Om meer inzicht te krijgen in de wijze waarop deze aandoening zich in Nederland gedraagt is het belangrijk om signalen van fotosensibiliteit te delen. GD vraagt schapenhouders en dierenartsen daarom verdenkingen van fotosensibiliteit via de Veekijker te melden.
Gelukkig gaan we nu voor zowel blauwtong als sporidesmin een betere tijd tegemoet. Al geldt voor beide aandoeningen dat het spannend blijft wat komend jaar gaat brengen.
Meld verdenkingen bij de Veekijker
Eveline Dijkstra, dierenarts