Vesiculaire stomatitis (VS) is een virusziekte die vooral van belang is omdat het ziektebeeld sterke gelijkenis vertoont met mond- en klauwzeer (en ook met blaasjesziekte). VS is een meldingsplichtige ziekte volgens artikel 15 van de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren. Elke verdenking van de ziekte dient te worden gemeld bij de NVWA.
Direct naar:
De kiem
Vesiculaire
stomatitis wordt veroorzaakt door een virus behorende tot de Rhabdoviridae,
genus Vesiculovirus waarvan New Jersey en Indiana de belangrijkste
serotypen zijn.
De omvang van dit virus is veel groter dan die van swine vesicular disease
(SVD) of het MKZ-virus; 170 nm versus 22-30 nm.
Gevoelige diersoorten
Paarden, (ezels) en runderen zijn gevoelig voor de ziekte en in mindere mate ook varkens, schapen en geiten. Kalveren zijn minder gevoelig dan volwassen rundvee. Cameliden kunnen ook worden aangetast. In het wild komt de ziekte voor bij herten en bij veel kleine zoogdieren in de tropen.
Volksgezondheid
Ook de mens is gevoelig voor infectie. Vesiculaire stomatitis veroorzaakt bij de mens griepachtige verschijnselen. Mensen die werken met besmette dieren of met het virus zelf kunnen besmet raken (minor zoonosis).
Voor laboratoriumpersoneel bestaan protocollen hoe om te gaan met dit soort besmet materiaal. Er is nog veel onbekend over de uitscheiding en de verspreiding van het virus. Wel wordt aangenomen dat infectie plaats vindt via laesies in huid en slijmvliezen. De reguliere voorschriften voor persoonlijke hygiëne bij contact met mogelijk besmette dieren, zoals het dragen van beschermende kleding (weggooioverall) en latex-handschoenen en het volgens voorschrift handen wassen na afloop, lijken afdoende te zijn.
Overleving
Het virus is stabiel bij een pH van 4,0 tot 10,0 en wordt geïnactiveerd bij temperaturen boven de 58 ͦC gedurende 30 minuten. Bij lage temperaturen kan het virus in het milieu langere perioden infectieus blijven.
Desinfectie
Vele desinfectantia zijn, evenals organische oplosmiddelen, effectief in het vernietigen van het virus. Desinfectantia op basis van fenol- of jodiumverbindingen schijnen het meest werkzaam te zijn. De te desinfecteren oppervlakten moeten vrij zijn van organisch materiaal en de inwerktijd is minimaal 10 minuten.
De incubatieperiode is 2-15 dagen. De verschijnselen van vesiculaire stomatitis lijken sterk op die van mond- en klauwzeer en zijn daarom vooral van belang vanwege de differentiaaldiagnose. Aangetaste dieren zijn vaak de volwassen dieren. Dieren krijgen (milde) koorts en er zijn blaren te zien in en rond de bek die er, als ze niet gebarsten zijn, wat bleekkleurig uitzien. De dieren kunnen ernstig gaan kwijlen.
Bij rundvee worden de blaren gezien op de tong, lippen, tandenloze rij en wangslijmvlies, maar worden ze ook en soms alleen op de tepelhuid gezien. Laesies aan de poten komen ook voor.
Bij paarden zitten de blaasjes op de bovenkant van de tong en op de lippen, maar soms ook op uier, preputium of kroonrand.
Bij varkens worden de blaasjes gezien op de wroetschijf. Als bij varkens laesies aan de poten voorkomen zijn de dieren hier vaak kreupel van.
Aangetaste dieren knappen binnen een week of twee weer op. Er kunnen zich wel complicaties voordoen, zoals mastitis bij koeien.
Morbiditeit /mortaliteit
De morbiditeit varieert. Gemiddeld ligt deze tussen de vijf en de tien procent, bij melkvee kan dit oplopen tot wel tachtig procent. De mortaliteit is laag.
Uitscheiding van de kiem
Hoe dieren besmet raken is niet goed bekend. Waarschijnlijk zijn wilde dieren de belangrijkste besmettingsbron. Het lijkt erop dat het virus binnen kan dringen via leasies in de huid of slijmvliezen. Epidemieën van vesiculaire stomatitis zijn vaak onvoorspelbaar. Het klimaat lijkt invloed te hebben op de verspreiding van de ziekte (najaar tot eerste vorst), mogelijk doordat insecten een rol spelen bij de transmissie (zowel biologisch als mechanisch). Hoewel het virus in insecten is aangetoond, is hun rol in de epidemiologie (nog) onzeker.
Besmetting via ingestie of gecontamineerd materiaal is zeer waarschijnlijk ook mogelijk.
Differentiaaldiagnose
Het belang van vesiculaire stomatitis is vooral dat het ziektebeeld bij runderen en varkens klinisch en bij sectie niet is te onderscheiden van MKZ. Bij MKZ komen leasies op meerdere plaatsen tegelijk voor, terwijl ze bij VS meer gelokaliseerd voorkomen. Paarden zijn niet gevoelig voor MKZ.
Vesiculaire stomatitis is klinisch niet te onderscheiden van:
- Mond- en Klauwzeer;
- Blaasjesziekte bij het varken (Swine vesicular disease, SVD);
- Vesiculaire exanthema bij varkens
overige ziekten in de differentiaal diagnose zijn
- Bluetongue;
- Infectieuze bovine rhinotracheitis (IBR);
- Boviene virus diarree (BVD);
- Runderpest;
- Haemorrhagische septicaemie;
- Epizootic haemorrhagic disease;
- Bovine papulaire stomatitis;
- Boosaardige catarraal koorts (BCK);
- Pseudocowpox;
- Chemische of thermische brandwonden;
- Extra bij schapen: rotkreupel en ecthyma.
De belangrijkste infectieziekten bij de differentiaaldiagnose:
|
|
Foot & Mouth Disease
|
Vesicular Stomatitis
|
Swine Vesicular Disease
|
Vesicular Exanthema of Swine
|
|
Clinical Signs by Species
|
All vesicular diseases produce a fever with vesicles that progress to erosions in the mouth, nares, muzzle, teats, and feet
|
|
Cattle
|
Oral & hoof lesions, salivation, drooling, lameness, abortions, death in young animals, "panters"; Disease Indicators
|
Vesicles in oral cavity, mammary glands, coronary bands, interdigital space
|
Not affected
|
Not affected
|
|
Pigs
|
Severe hoof lesions, hoof sloughing, snout vesicles, less severe oral lesions: Amplifying Hosts
|
Same as cattle
|
Severe signs in animals housed on concrete; lameness, salivation, neurological signs, younger more severe
|
Deeper lesions with granulation tissue formation on the feet
|
|
Sheep & Goats
|
Mild signs if any; Maintenance Hosts
|
Rarely show signs
|
Not affected
|
Not affected
|
|
Horses, Donkeys, Mules
|
Not affected
|
Most severe with oral and coronary band vesicles, drooling, rub mouths on objects, lameness
|
Not affected
|
Not affected
|
Bron: Powerpointpresentatie the Center of Food Security & Public Health, Iowa State University
|
Differentiaaldiagnose vesiculaire stomatitis per diersoort
|
|
|
Rund
|
Varken
|
Schaap
|
Paard
|
|
Mond- en klauwzeer
|
X
|
X
|
X
|
|
|
Blaasjesziekte
|
|
X
|
|
|
|
Vesicular Stomatitis Virus
|
X
|
X
|
X
|
X
|
|
Vesicular Exanthema of Swine
|
|
X
|
|
|
|
Chemische brandwonden
|
X
|
X
|
X
|
X
|
|
Thermische brandwonden
|
X
|
X
|
X
|
X
|
|
Runderpest
|
X
|
|
|
|
|
Pseudocowpox
|
X
|
|
|
|
|
Haemorrhagische septicaemie
|
X
|
X
|
|
X
|
|
Epizootic haemorrhagic disease
|
X
|
|
X
|
|
|
Boviene papulaire stomatitis
|
X
|
|
|
|
|
IBR
|
X
|
|
|
|
|
BVD
|
X
|
|
|
|
|
BCK
|
X
|
|
|
|
|
Blauwtong
|
X
|
|
X
|
|
|
Ecthyma
|
|
|
X
|
|
|
Lip/Leg Ulceration
|
|
|
X
|
|
|
Foot Rot
|
X
|
|
X
|
|
Bron: Powerpointpresentatie the Center of Food Security &Public Health, Iowa State University (aangevuld met informatie uit Veterinary Medicine)
Terug naar het begin van dit artikel
In geval van verdenking van Vesiculaire stomatitis moet dit gemeld worden bij de NVWA.
Pathologie
Ook bij sectie zijn de pathologische veranderingen nauwelijks te onderscheiden van MKZ. Bij vesiculaire stomatitis worden geen laesies gezien in hart en pens, itt bij MKZ. De histopathologie is voor runderen en varkens gelijk.
Antigeen detectie
Het Office International des Epizooties (OIE) geeft de volgende testen aan voor antigeendetectie: Virusisolatie, CBR, ELISA of neutralisatietest of PCR.
Virus kan worden geïsoleerd van neus- en keelswabs binnen 7 dagen na besmetting.
Serologie
De OIE geeft de volgende testen aan voor immuundiagnostiek: Serummonsters voor onderzoek met LP-ELISA, virusneutralisatietest of CBR.
Antistoffen kunnen worden gedetecteerd binnen 5-8 dagen na-besmetting.
Terug naar het begin van dit artikel
Europa
Vesiculaire stomatitis komt niet voor in Europa.
Andere landen
Vesiculaire stomatitis is een ziekte die geregeld voorkomt in Zuid-Amerika en sporadisch in de Verenigde Staten. In 2014 en 2015 is vesiculaire stomatitis in de USA aangetoond. In 2019 heeft tussen juni en november een uitbraak plaatsgevonden waarbij meer dan 1100 besmettingen zijn aangetoond, waarvan het merendeel in Colorado. In vrijwel alle gevallen betrof het paarden. Ook in 2020 is weer in zeven verschillende staten van de USA het virus aangetoond. De klinische verschijnselen traden uitsluitend op bij paarden, maar een symptoomloze besmetting is ook aangetroffen in kalveren. Vectoren (insecten) zijn in deze gevallen als meest waarschijnlijke besmettingsroute gezien. In 2021 zijn in de USA geen uitbraken gerapporteerd.
Hoewel het voorkomen van de ziekte zich op dit moment beperkt tot het Amerikaanse continent is het niet uitgesloten dat de ziekte zich kan verspreiden naar elders. In 1915 en 1917 is het optreden van de infectie beschreven bij paarden in Frankrijk en daarvoor 1886 en 1887 in Zuid-Afrika.
Vaccinatie is in Europa verboden. In Colombia en Venezuela worden wel vaccins geproduceerd. De mate van bescherming van deze vaccins is onbekend.
Terug naar het begin van dit artikel
Preventie zal gericht moeten zijn op het voorkomen van de import van besmette levende dieren van het Amerikaanse continent.