15-8-2023:
Terwijl in 2022 bij pathologisch onderzoek listeriose bij vijftien melkgeiten uit tien inzendingen is vastgesteld, is in de eerste vijf maanden van 2023 het aantal gevallen van listeriose al opgelopen tot achttien dieren uit twaalf inzendingen.
De klinische verschijnselen kunnen kenmerkend zijn, maar zijn soms weinig specifiek en niet goed te onderscheiden van acetonemie of algehele malaise in het kader van sepsis of endotoxinaemie. Pathologisch onderzoek kan dan duidelijkheid verschaffen. Microscopisch onderzoek van de hersenen is hierbij een vereiste, negatieve kweekresultaten sluiten een Listeria-infectie niet uit.
Listeria monocytogenes is een bacterie die wijdverspreid in de omgeving voorkomt en meestal via het kuilvoer infecties veroorzaakt. Voeders met een hoog drogestofgehalte, zoals krachtvoer, hooi en stro, zijn een minder waarschijnlijke bron voor listeriose. In de meeste gevallen leidt orale opname tot een infectie in de hersenen, soms tot een abortus, septicemie of sporadisch een enteritis. De hersenontsteking manifesteert zich voornamelijk in de hersenstam. De veronderstelde infectieroute verloopt via invasie van het keelslijmvlies, ascenderend langs de kopzenuwen tot in de hersenstam. Als facultatief intracellulaire bacterie verspreidt Listeria zich retrograad via axonaal transport en van cel tot cel. Hierdoor ontstaan karakteristieke gelokaliseerde microabcesjes in de hersenstam, gecombineerd met een rondcellige perivasculaire immuunrespons. Hoewel de hersenen macroscopisch geen afwijkingen vertonen, is dit microscopische beeld van listeriose zeer kenmerkend. De diagnose wordt dan ook gesteld op basis van het microscopische beeld in combinatie met bacteriologisch onderzoek of immuunhistochemisch onderzoek welke Listeria aantoont in het aangetaste hersenweefsel.
Het aantonen van de bacterie in potentiële bronnen is niet eenvoudig omdat het een ubiquitaire kiem betreft, wat de koppeling tussen het bacteriologisch onderzoek en de uitbraak bemoeilijkt. Een hersenontsteking verloopt meestal fataal. Door de besmette kuil te verwijderen kunnen nieuwe gevallen worden voorkomen. Echter, de problemen zullen niet onmiddellijk verdwijnen. Door de sterk variabele incubatietijd kunnen nieuwe gevallen van listeriose nog zes tot acht weken na de eerste klinische verschijnselen optreden.
drs. Liesbeth Harkema, veterinair patholoog