Formaline is populair voor het desinfecteren van pluimveestallen. Stalbemonsteringsonderzoeken wijzen uit dat er goede tot zeer goede resultaten mee te behalen zijn en het is een relatief goedkoop product. Toch kleven er ook nadelen aan: bij onzorgvuldig gebruik is formaline gevaarlijk.

Eigenschappen

Formaline is een 37% oplossing van formaldehyde in water, met daaraan toegevoegd een hoeveelheid methanol. Het is een kleurloze oplossing met sterk stekende geur. Het werkzame bestanddeel van formaline is formaldehyde, dat vrijkomt door verdamping. Bij een formaline-desinfectie dient de ruimte-temperatuur tussen de 20 en de 25oC te zijn. Vanwege de toevoeging van methanol kan formaline, wanneer het in contact komt met vuur, explosies veroorzaken. Dus tijdens de ontsmetting geen open vuur gebruiken, zoals werkende warmtekanonnen of pancakes. Voor de omzetting van formaline naar formaldehyde moet de relatieve luchtvochtigheid tijdens de ontsmetting minimaal 70% zijn. 

Formaldehyde valt onder de biocidenverordening en is toegelaten door het College Toelating Gewas en Bestrijdingsmiddelen (CTGB) in Wageningen. Volg altijd de voorschriften voor het betreffende middel.

Werking

Formaldehyde is werkzaam tegen bijna alle virussen, schimmels, gisten en bacteriën. Bij langere contacttijd zelfs tegen sporenvormers. Formaldehyde gaat verbindingen aan met eiwitten op het oppervlak van het micro-organisme en met de genetische informatie die zich in de cel bevindt. Het product is niet selectief, dat wil zeggen dat het niet alleen de cellen van micro-organismen kapot maakt, maar ook menselijke en dierlijke cellen. Vanwege de verbindingen tussen formaldehyde en de genetische informatie in de cel, heeft formaline de naam kankerverwekkend te zijn.

Mogelijk kankerverwekkend

Bij ratten en muizen zijn de gevolgen van blootstelling aan formalinedamp onderzocht. Het bewijs van het kankerverwekkend vermogen van formaline is bij deze dieren geleverd. Wanneer ze langere tijd werden blootgesteld aan formaldehyde, zijn sterfte en met name celwoekeringen van het slijmvlies geconstateerd. Ook zijn er mensen onderzocht die tijdens hun werkzaamheden veel in aanraking kwamen met formaldehyde. Bij deze groep mensen kwam vaker kanker voor, met name keel- en longkanker. Een wetenschappelijk bewijs leverde het niet op. De International Agency for Research on Cancer (een instituut dat onderzoek doet naar kanker) heeft formaldehyde ingedeeld in de categorie ‘mogelijk kankerverwekkend bij mensen’.

De reactie op formaline

Bij een zeer lage concentratie formaline (tot 1.6 ppm) kan men de formaldehyde ruiken en ontstaat irritatie van het slijmvlies in de ogen, neus en keel. Bij concentraties tot 3 ppm ontstaat stekende pijn in de ogen. Een concentratie van 5 ppm is slechts gedurende 30 minuten te verdragen in verband met het ontstaan van tranende ogen. Bij een concentratie boven de 10 ppm ontstaat een branderig gevoel in de keel, aanhoudend hoesten en benauwdheid. Boven de 30 ppm bestaat het risico op blijvende schade door longontsteking en longoedeem. Mensen die overgevoelig zijn voor formaldehyde lopen een verhoogd risico op aandoeningen van de luchtwegen en de huid. Na een behandeling met formaline moet de stal voldoende zijn gelucht, voordat u of iemand anders de stal betreedt. Dit geldt dus ook voor het nemen van hygiënemonsters. Breng uw gezondheid en die van de monsternemer niet onnodig in gevaar.

Zorg voor bescherming

In 1960 gaf de Amerikaanse vereniging voor de Chemische Industrie voorschriften uit voor gebruikers van formaline. Naast een volledig gasmasker dient de volledige huid beschermd te worden met een hoed, een rubberen overall en rubber laarzen. Het gebruik van gasmaskers met een filterbus zonder perslucht-toevoer uit zuurstofflessen is overeenkomstig dit voorschrift alleen toegestaan bij lage concentraties formaldehyde (lager dan 5 ppm). Sinds 1960 zijn de veiligheidsvoorschriften alleen maar strenger geworden.

Wees voorzichtig

Voor formaldehyde geldt nu een maximaal aanvaardbare concentratie (MAC-TGG) van 0.15 ppm, waarin gedurende maximaal 8 uur gewerkt mag worden. Bij een verblijf van 15 minuten mag de concentratie (MAC-TGG-15) niet hoger zijn dan 0.5 ppm. De maximaal toelaatbare concentratie van formaldehyde in de lucht binnen gebouwen en woonhuizen (MIC-waarde) bedraagt slechts 0.1 ppm. Door de hoge verdampingssnelheid van formaline bij kamertemperatuur, worden deze grenswaarden al snel overschreden. Reuk is een slechte indicator. Wanneer u formaline ruikt, is de grenswaarde al overschreden. Er zijn voldoende redenen om zeer voorzichtig te zijn met het gebruik en de verwerking van formaline en altijd beschermende maatregelen te nemen.