Listeriose is een sporadisch voorkomende bacteriële infectie bij mensen en dieren (inclusief vogels). Na infectie kunnen dragers van de bacterie ontstaan. Bij herkauwers zijn de belangrijkste verschijnselen hersenverschijnselen (encephalitis) en verwerpen (abortus). Listeriose is een zoönose. Bij mensen met een normale afweer kan de infectie asymptomatisch verlopen of als een mild ziektebeeld met griepachtige verschijnselen (koorts, spierpijn, maagdarmklachten zoals misselijkheid en diarree). Bij immuno-incompetente personen verloopt de infectie ernstiger.
Listeriose is een meldingsplichtige ziekte volgens artikel 100 van de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren. Een aangetoonde infectie dient te worden gemeld bij de NVWA.
De kiem
De verantwoordelijke kiem, Listeria monocytogenes, komt wijdverbreid in de omgeving voor.
In de huidige intensieve varkenshouderij komt deze infectie niet of nauwelijks voor. Het voorkomen van de infectie in varkens die vrije uitloop hebben, zoals in de biologische varkenshouderij, is niet uitgesloten.
Gevoelige diersoorten
Listeria monocytogenes is geïsoleerd uit 42 verschillende soorten zoogdieren, 22 verschillende soorten vogels, vissen, insecten en bij de mens. De kiem komt ubiquitair voor en wordt daarom regelmatig geïsoleerd uit mest, afval, grond, water en planten. Listeriose is echter vooral een ziekte van herkauwers, vooral schapen. Minder frequent wordt Listeriose bij varkens vastgesteld.
Volksgezondheid
Humane infecties ontstaan door het eten van besmet voedsel.
Risicoproducten zijn: onvoldoende verhit vlees, zachte kazen zoals brie en camembert die met ongepasteuriseerde melk zijn bereid, paté en andere vleeswaren, gerookte of gemarineerde vis, gerookte mosselen, ongepasteuriseerde melk, kant-en-klare pannenkoeken en softijs. Besmetting kan ook ontstaan door direct contact met besmet materiaal (ontlasting).
Terug naar het begin van dit artikel
Pathologie
Indien de bacteriën bij biggen zich in het bloed verspreid hebben, worden bij sectie gestuwde lymfeknopen, geel vocht in de diverse lichaamsholten en een rode lever met ontstekingshaardjes gezien.
Bij sectie van gevallen van hersenvliesontsteking wordt microscopisch onderzoek uitgevoerd.
Isolatie van de kiem
Tot 2 weken na een abortus is een kweek mogelijk uit vaginale uitvloeiing.
Bij dieren kan de kiem gekweekt worden vanuit sectiemateriaal. De bacterie groeit rechtstreeks vanaf het monstermateriaal en geeft typische kolonies op bloedagarplaten.
Serologie
Van een agglutinatietest en de Listeria CBR is de voorspellende waarde van een positieve uitslag laag. Daarom wordt die test vrijwel niet uitgevoerd.
Terug naar het begin van dit artikel
Bedrijfshygiëne/ insleeppreventie
Controle is lastig vanwege het wijdverbreid voorkomen van de kiem. Een infectie komt tot stand door de opname van besmet voer of door rechtstreeks contact met (mest) van geïnfecteerde dieren. Varkens die met brijvoer worden gevoerd hebben een verhoogd risico op een besmetting met klinische gevolgen. Gebruik van droogvoer zou al een preventief effect hebben.
Vaccinatie
Voor rundvee zijn verschillende vaccins geregistreerd. Voor varkens is er geen geregistreerd vaccin verkrijgbaar.
NB: Listeriose bij varkens komt zelden voor.
Persoonlijke beschermingsmiddelen
Voor persoonlijke bescherming is een goede (voedsel)hygiëne noodzakelijk, evenals het voldoende verhitten van dierlijke producten.
Terug naar het begin van dit artikel
Maatregelen bij ernstige verdenking en besmetting:
Listeriose is een meldingsplichtige ziekte volgens artikel 100 van de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren. Een aangetoonde infectie dient te worden gemeld bij de NVWA.
Maatregelen bij dieren
:
- Behandelen van zieke dieren
Listeria monocytogenes is gevoelig voor penicilline (drug of choice), ceftiofur, erythromycine, trimetoprim/ sulfonamide en chloortetracycline. Het effect van de behandeling is sterk afhankelijk van de tijd dat het dier al geïnfecteerd is. Bij het varken is behandeling alleen zinvol als er nog geen zenuwverschijnselen zijn. Indien die er wel zijn, dan is euthanasie van het aangetaste dier de beste oplossing.
- Controle
Controle is lastig vanwege het wijdverbreid voorkomen van de kiem en het ontbreken van risicofactoren anders dan besmette snijmaïskuil en graskuil.
- Zoönose
De varkenshouder dient op de hoogte gebracht te worden van de mogelijkheid dat ook mensen een infectie met Listeria monocytogenes kunnen oplopen, bijvoorbeeld door het verlossen van dode biggen.
Vaccinatie
Voor varkens is geen vaccin geregistreerd.
Antibiotica
Listeria is gevoelig voor penicilline, ceftiofur, erythromycine en trimetoprim/ sulfonamide en chloortetracycline. Listeria is niet gevoelig voor cefalosporinen of gentamycine
Overige maatregelen
Werkvoorschriften/ procedures bij verdenking (inclusief verloop van het bedrijfsbezoek. bedrijfsinventarisatie, monstername en beslissingsmogelijkheden).
Terug naar het begin van dit artikel